Zelfverminking, laat het geen taboe zijn!

Zelfverminking komt steeds vaker voor (7 procent van de jongeren tussen 14 en 17 deed het al eens, volgens onderzoek aan de universiteit van Gent uit 2006) en toch blijven we er van schrikken. Kinderen, jongeren en ook volwassenen die zichzelf pijnigen door snijden, krabben, slaan en andere vormen van zelfbeschadiging. Flagellanten die boete doen zijn het niet, maar hoe of wat dan wel?

 

‘Mijn kat heeft me gekrabd’

Bij zelfverminking (automutilatie) denken we al snel aan de snijwonden op armen of benen die zorgvuldig verborgen horen te blijven. Toch bestaan er nog andere vormen van zelfbeschadiging. Zo heb je krabben (tot bloedens toe), het hoofd tegen een muur bonken, zichzelf bijten, zich branden met sigaretten, moedwillig iets kneuzen of breken, enzovoort.

Tevens zullen de meeste mensen die zichzelf verwonden niet snel toegeven dat ze in die situatie zitten. Ze zullen eerder liegen en een verhaaltje verzinnen over het letsel, bijvoorbeeld ‘Mijn kat heeft me gekrabd’ of ‘Ik heb me aan de oven verbrand’. Ze schamen zich, het letsel toont immers dat de persoon in kwestie een moment van zwakte toonde. Toch zullen ze zich tijdens het moment zelf anders voelen, omdat de hormoonspiegel verandert en er zo een roes kan ontstaan. Ook kan de adrenaline die vrijkomt een goed gevoel geven. Achteraf komt het slechte, teleurgestelde gevoel terug en kan er al snel gesmacht worden naar dat kortstondige moment van warmte en kracht. Zo ontstaat er al snel een vicieuze cirkel.

Goed gevoel

Wat bij de meeste personen die zichzelf pijnigen vaak aan de basis ligt zijn problemen of frustraties van sociale aard. Voorbeelden hiervan zijn: kinderen met ouders in een moeilijke vechtscheiding, gepes­ten, mensen die zich onbegrepen of buitengesloten voelen, mensen die dreigen in een sleur vast te lopen, mensen met een laag zelfbeeld (al dan niet door toedoen van de media), enzovoort. Wanneer de spreekwoordelijke druppel de emmer doet overlopen, denken velen al snel dat ze er zelf schuld aan hebben en straffen ze zichzelf door zelfverwonding. Anderen willen op die manier dan weer emotionele pijn verdrijven en het vervangen door fysieke pijn. Zelfverwonding heeft voor velen een kalmerend effect en de wond zien of voelen kan een goed gevoel geven. Doordat zelfpijniging zulke functies heeft, en de hormonenspiegel verandert, kan het een verslaving worden.

Bovendien is het verkeerd om te denken dat elke persoon die zichzelf verwondt in psychiatrie thuis hoort. Vaak komen ze er nog slechter uit, omdat ze niet om kunnen met het label dat ze krijgen. Toch kan automutilatie een symptoom zijn van psychische stoornissen, zoals Borderline, maar het is niet omdat je jezelf verwondt, dat je Borderline hebt.

Een psycholoog of psychotherapeut kan een grote hulp zijn, maar de persoon in kwestie moet het zelf willen, er zelf voor openstaan en het is belangrijk dat er geen groot probleem gemaakt wordt van de wonden, maar dat ze eerder bezien worden als een ongeval, iets banaal. Wàt de “patiënt” wil uitdrukken staat centraal, niet hoe. Er kan een dagboek bijgehouden worden om te kijken wat de risicomomenten zijn, de gedachten kunnen neergepend worden en er kan een alternatieve vorm van reageren op bepaalde prikkels voorgesteld worden. Uiteraard blijft het belangrijk om naar de persoon te luisteren en zo te achterhalen wat de redenen zijn en welke boodschappen de persoon eventueel wil uiten.

Tot slot blijft de omgeving van de persoon zeer belangrijk. Vaak kan een gesprek met en het begrip van familie en vrienden veel verhelpen. Het gedrag is meestal een uiting van een vraag om hulp. Het is dan ook niet de bedoeling kwaad of geschokt te reageren, maar eerder gewoon om te gaan met de letsels en de persoon proberen aan te zetten tot praten over het probleem, over het waarom er van. Luisteren en begrip tonen geeft het signaal dat je er bent voor de persoon in kwestie en dat als die persoon met iets zit, hij/zij bij jou terecht kan. Maak duidelijk dat hij/zij niet alleen staat. Wat ook nog kan helpen is een gesprek met lotgenoten. Zo wordt zeer duidelijk gemaakt dat ze niet alleen staan en is er wederzijds begrip. Als we tenslotte aan elkaar duidelijk maken dat zelfverwonding geen taboe hoeft te zijn, zal het ook geen taboe zijn.

Een luisterend oor

Voor meer informatie of een luisterend oor van lotgenoten: Facebookgroep Jij, Wij tegen zelfverminking https://www.facebook.com/groups/Jij.Wij/

'Geschreven door Lynn in 'De Ark van Jean-Marc' van 13 oktober 2013'